फेवाताल किनारमा हात्ती र रक्सीको प्रसंग

पत्रकार तथा अध्येता ददि सापकोटाले हात्ती र मान्छे दुवै रक्सी देखेपछि लोभिने गरेको तथ्य पेश गरेका छन् ।

रक्सी देख्यो भने हात्तीले त्यसलाई जसरी पनि त्यो खान्छ। घर भत्काएर भए पनि खान्छ र मैमत्त हुन्छ’,उनले भने,‘ हात्ती मान्छेजस्तै हो। रक्सी खाएपछि हात्ती पनि हुलै गएर कुनै ठाउँमा जान्छन् र रमाउँछन्।’

पोखराको बाराही घाटमा जारी नेपाल साहित्य सम्मेलनअन्तर्गत ‘चराचुरुङ्गी र जनावरका आनीबानी’ विषयक अन्तक्र्रियाको उपक्रममा उनले झापाको बेलडाँडी क्षेत्रमा भएको हात्ती आतंकको एउटा कारण हात्तीले रक्सीको सुइँको पाएको हुनसक्ने संकेत पनि गरे।

उनले बार बाँधेर वा हात्तीलाई अत्याएर हात्ती आतंक रोक्न नसकिने पनि बताए। 

सो क्षेत्रमा हात्ती आतंक कसरी रोक्नको लागि सशस्त्र प्रहरीको बेसक्याम्प राखिएको प्रसंगमा उनले सशस्त्र क्याम्प राख्ने भनेको मान्छेले आफ्नो लागि राखेको हो र त्यसले हात्ती खेद्न नसक्ने टिप्पणी गरे।

‘हात्ती अजङ्गको जनावर हो र यसले केही बुझ्दैन भन्ने लाग्छ तर त्यस्तो हैन। हात्तीमा पनि बदला, प्रेमलगायतका स्वभाव हुन्छ। त्यहाँ सशस्त्र प्रहरीको क्याम्प राखेर हैन,त्यसलाई रोक्ने व्यवहारिक कामहरु गर्नुपर्छ’,उनले थपे,‘ बाहुनडाँडी भनेको हात्तीहरु बसाइँसराइ गर्ने नारायणीको पुलजस्तै हो। हात्तीहरुले मान्छेले जस्तै घर बनाउन थालेको ३ हजार वर्ष भयो। त्यो हात्तीहरुले रजगज गरेको ठाउँ हो। पछि मान्छेले घर बनाइदिए र उनीहरु खेदिए।’

उनी त्यतिमै रोकिएन् र भन्दै गए,‘नेपालमा हात्ती आसामबाट आउँछन्। कुनै हात्तीले चितवनमा आएर बच्चा जन्मायो भने त्यो बच्चा कसैले बाटो नदेखाइ आमा खोज्न आसाम पुग्छ। हात्तीलाई तपाईंले जिस्क्याउनुभयो भने त्यसले बदला लिन्छ। हात्ती नियन्त्रण गर्न हात्तीको आनीबानी थाहा पाउनुपर्छ। बाघ र सिंहसँग हात्ती डराउँछ । त्यसको आवाज रेकर्ड गरेर बजाउन सके हात्ती धपाउन सकिन्छ। हात्तीले खुर्सानी,हलेदो र खुसार्नी खाँदैन तर गैंडाले खुर्सानी देख्यो भने खाएरै छाड्छ। बार भत्काउँछ। भारतमा अकबरे खुर्सानीलाई अश्रुग्यास बनाएर हात्ती नियन्त्रणमा प्रयोग गरिएको छ। खुर्सानी धुलो बाल्नाले पनि हात्तीलाई पाखा लगाउन सकिन्छ। हात्ती बसाइँसराइ गर्छन्। गर्भिणी हात्तीले केराको पात खाँदिनन्। केराको पात खाँदा गर्भ तुहिने सम्भावना बढी हुँदो रहेछ।’ 

ददिले मान्छे र जनावरबीचको द्वन्द्व निर्मूल गर्न मान्छे सचेत हुनुपर्नेमा विशेष जोड दिए।

उनले भने,‘ कि हात्ती निर्मूल पार्नुप¥यो कि त मान्छे निर्मूल हुनुप¥यो। हात्ती कहिल्यै घरपालुवा हुँदैन।’

बाघको प्रसंगमा पनि उनले त्यही तर्क अगाडि सारे। बाघको बासस्थान मास्न नहुनेमा उनको जोड थियो।

्‘बाघले आफ्नो क्षेत्र आफैं बनाउँछ,उसले रुखहरुका कोतरेको हुन्छ। त्यो कोत¥याइ हेरेर अर्को बाघले त्यो कुरा थाहा पाउँछ। बाघले आफ्नो क्षेत्रमा १३ वटा रसायन छाडेको हुन्छ, कुनैले बघिनीलाई आफ्नो सामथ्र्यको जानकारी दिन्छ भने कतिपय अवस्थामा उसले यो क्षेत्र मेरो हो भन्ने सन्देश प्रवाह गरेको हुन्छ’,उनले भने। 

अमेरिकी भँगेरामा विद्यावारिधी गरेका अनुज घिमिरेसँग गफिँदै पत्रकार देवेन्द्र भट्टराईले राखेको जिज्ञासामा अनुजले भने, ‘धेरैजसो बैज्ञानिकहरु पुरुष भएकाले चरामा पनि चरीको अनुसन्धान कम भएको छ।’